De Bulgaarse eetcultuur is een omweg waard. Reis met me mee! Ontdek deze pure en ambachtelijke keuken die een smeltkroes van oosterse en westerse invloeden is. Maak kennis met de nationale trots: Shopska-salade. Een gerecht in de driekleur van het land.
Bulgarije? Wat staat daar op het menu? ‘Je krijgt vast veel Bulgaarse yoghurt, komkommer en gegrilde vleesgerechten’. Op voorhand weten we maar weinig van de Bulgaarse eetcultuur.
Via een oud-collega – die een Bulgaarse echtgenote had – wist ik dat ze in Bulgarije twee keer per dag een maaltijd aten. Verder bracht hij een keer ‘Banitsa’ (een deeggerecht) mee. En ja, ik heb wel eens Bulgaarse wijnen geproefd. Maar tot zover mijn voorkennis.
Yoghurt met vijgen
Laten we eerst maar eens bij de bekende kost beginnen. Bulgaarse yoghurt. Deze ietwat lobbige yoghurt is wat minder dik dan de Griekse. De basis zijn yoghurtbacteriën die alleen in Bulgaarse omstandigheden gedijen. Op bijna elk ontbijtbuffet trof ik deze yoghurt aan.
En ja, ik vind het heerlijk als ontbijt! Maar ook als dessert is het een frisse afsluiting. Zo kreeg ik in een restaurant in het Rila-gebergte deze yoghurt in combinatie met een lokale specialiteit: groene, gekonfijte vijgen. Een mooie combinatie van fris, zoet-zuur en romig. En ook in andere desserts die ik tot me nam, ontdekte ik vaak een vleugje yoghurt.
Banitsa
Nog zo’n bekend gerecht uit de Bulgaarse eetcultuur is de hierboven genoemde Banitsa. Het is gemaakt van filodeeg, yoghurt, eieren en fetakaas. Maar er zijn ook (regionale) varianten met bijvoorbeeld fruit (appel). Een lekker (hartig) hapje.
Net als de veelal huisgebakken broden, die ik meerdere malen voorgezet krijg. Ze doen me denken aan de platte, Turkse broden en pitabroodjes. Zacht en licht knapperig.
Kruidenmengsel bij brood
Zoals wij boter op ons brood smeren, zo hebben ze in Bulgarije een ‘Balkan’-kruidenmengsel: Sharena sol. Dit smaakt zoutig en pittig. Je pakt met je vingers wat kruiden uit het potje op tafel en strooit dat op je brood.
In het Nationaal Openlucht Museum in Etara proefde ik dit brood en kruidenmengsel in combinatie met gegrilld vlees op spiesjes. Dezelfde kruiden herkende ik op een ander eetadres als marinade in een vleesgerecht.
Twee keer per dag eten
Van te voren wist ik dus al dat Bulgaren van uitgebreid tafelen houden. Ze nemen geen genoegen met een broodje kaas. Nee, er komt een driegangenmenu ter tafel, ook bij de lunch. En ook al ben ik geen grote eter: als foodliefhebber is het echt geen straf om in Bulgarije twee keer per dag aan te schuiven.
Huisgemaakte soepen
Waarom? Je krijgt kraakverse en kleurrijke salades of huisgemaakte soepen voorgezet. Je proeft en ruikt gewoon dat deze soep (meestal boordevol groenten) ook echt door de kok gemaakt is. (Dus niks geen zakjes en pakjes). En soms zie je dat aan de ‘vetogen’ ( de bovenlaag op de soep). Bij ons verwijderen ze die meestal. Maar ja, vet is smaak en je proeft het echt! Wat mij betreft: ouderwets smullen.
Shopska-salade
En als we het over die salades hebben, moet ik hier natuurlijk de beroemde Bulgaarse Shopska-salade vermelden. Wat een feestje op het bord is dit! De salade draagt de drie kleuren van de nationale vlag: rood, wit en groen. Het bestaat uit komkommer, tomaten, paprika, uien, peterselie met daaroverheen fijn geraspte kaas van koemelk die lijkt op de Griekse fetakaas. Maar de Bulgaarse is verfijnder.
Moussaka zonder aubergine
Veel gerechten in Bulgarije zijn nauw verwant aan de keukens van de omringende landen. Zo zijn er Turkse invloeden en drink je bijvoorbeeld (sterke) Turkse koffie. Met een knipoog naar Griekenland is de moussaka. Die is in Bulgarije zonder aubergine, zo vertelt onze gastheer in een restaurant in Veliko Tarnovo.
Rozen
Naast de bekende salade in de nationale driekleur, staat Bulgarije bekend om rozen. De nationale roos is de Rosa Damascena. Een roze, oliehoudende roos die van origine uit Damascus stamt en sterk geurt. De Bulgaren verwerken deze niet alleen in zeep en parfum maar ook in etens- en drinkwaren.
Tijdens mijn reis woon ik het jaarlijkse Rozenfestival in Karlovo bij op 27 mei 2023. Een feest vol tradities, dans en folklore ter ere van de Bulgaarse roos. Hier proef ik rozenwodka, rozenlikeur, zachte rozensnoepjes (Bulgaars fruit), rozenchocolade en frambozenrozenjam. Dat laatste smaakt een beetje friszuur met een klein zoetje. Apart maar tongstrelend lekker.
Taart als dessert
Die rozenframbozenjam kom ik later weer tegen in een taartje dat ik in Hisarya als dessert voorgeschoteld krijg. Ook weer zo’n verwennerij want in Bulgarije is huisgebakken taart bijna overal vaste prik als dessert. Als liefhebber van patisserie val ik bijna elke dag met de neus in de boter. Van sinaasappel- tot chocoladekarameltaart; het was allemaal té lekker.
Gastvrije ontvangst bij de oma’s
Nog een eetbelevenis die ik wil delen gaat over de gastvrijheid van de Bulgaren. Zo mochten we met ons gezelschap in de buurt van Bansko aanschuiven bij de ‘zingende oma’s’. Twee in Bulgaarse klederdracht gehulde dames zongen ons toe en trakteerden ons op een warme lunch met regionale producten.
Gezeten aan een lange tafel in hun huiskamer, kwam er een soeppan ter tafel en kregen we een kopje kippensoep opgeschept. Daarna volgde een koolsalade met onder meer aardappelkaasgratin en ter afsluiting was er gegrilde pompoen. Pure, eenvoudige boerengerechten uit oma’s keuken (maar dan letterlijk!). Het deed me een beetje denken aan mijn eetbelevenis in Roemenië waar ik in een herdersdorp overnachtte.
Gastvrijheid
Als ‘kers op de taart’, mocht ik me samen met een paar anderen in Bulgaarse klederdracht hullen. Buiten op straat waagden we ons nog aan een volksdans. Na een paar dikke knuffels zwaaiden de oma’s ons uit alsof we familie waren. Wat een warm onthaal: gastvrijheid in optima forma! Heel bijzonder, zeker als je bedenkt dat we alleen in gebarentaal met elkaar konden communiceren.
Eeuwenoude wijntraditie
Bij de oma’s kregen we uiteraard de nationale drank rakia. Het is mij iets te heftig (je voelt het branden in je keel) maar gelukkig is er ook Bulgaarse wijn! De traditie van het maken van wijn is al eeuwenoud. Met dank aan de Thraciërs, die in de vijfde en eerste eeuw voor Christus in Bulgarije leefden.
Vlakbij een in 2002 ontdekte Thracische tempel in Starosel, ligt een wijnlandgoed waar ik na een rondleiding in de wijnkelder een wijnproeverij heb bijgewoond. Nog een leuk detail: de wijnkelder is gebouwd in de stijl van de nabij gelegen tempel. En voor wie er nog geen genoeg van kan krijgen: je kunt ook eten en overnachten in het spahotel.
Mavrud
In deze kelder maak ik kennis met de typische rode wijndruif mavrud uit deze regio. Bijzonder en karaktervol van smaak. Naast deze rode wijn, is ook de melnik 55 een vermeldenswaardig druivenras net als de witte misket-wijn uit de Rozenvallei. Voor wijnliefhebbers is er veel te ontdekken in Bulgarije.
Bijzondere Bulgaarse eetcultuur
Dat geldt ook voor de Bulgaarse eetcultuur. Het heeft mij allemaal positief verrast. Dus ik ga zeker nog eens terug om nog meer specialiteiten én cultuur tot me te nemen. Wat een bijzonder land met een interessante cultuur en enorm gastvrije mensen. Het ontdekken waard.
PS Mijn rondreis heb ik gemaakt met Rodina Travel, de Bulgarije-specialist in Nederland. Dat is een aanrader: zij weten de weg, spreken de taal en laten je kennis maken met dit nog onontdekte land in Europa.
